Shanikê kilmî  bi Kirmanckî

Kurmanckî

SANÎKA ASTORÊ SÎR Û SUYARiYÊ SERi

Arêkerdox: Munzur Çem

Beno nêbeno, waxtê de mordemekê ve hîrê lazonê xo ra benê. Xaftela rozê nîyadanê ke terefê Heqî ra mordemek çimû ra bîyo sêfîl. Eke hen beno, lazê xo fikirînê, wertê xo de qesêy kenê ke hala eve çi hal besekenê çimonê pîyê xo rê çarê bivênêne. Pênîye de qerar danê ci ke fikrê pîyê xo bimisêne, hala o se vano. Naye ser o sivte lazo pîl sono lewe, cira perskeno, vano:
-Bawo dermanê çimonê to çiwa wo çi ko, mi ra vaze to rê bîyarîne.
Pî cuwav dano, vano:
-Cawo ke linga astorê mi ra ci nêkewta, wela uzayî çimonê mi rê derman a. Ti ke ayê bîyarê, çimê mi benê wêþî.
Naye ser o, lazo pîl astorê xo zên keno, nîseno ro ci sono. Eke zof raye sono, vano:
-Ma pîyê mi kotî ra amo naza. Ez wela nazayî berîne, temam o. Çismê xo benê weþî.
Wele cêno û pêyser êno. Eke yêno çê, pî cira pers keno vano:
-To wele kotî ra arde?
O vano:
-Mi falan ca ra arde.
Pî vano:
-Too, raya ke yi þîya çik ke. Mi îta verê çêvêrî de cixara xo fîstêne ra ci, ez kewtêne ra raye þîyêne uza ke serê cixara mi hona wele nêgureta.
Kuwno roza bîne, na ra kî lazê wêrtî yêno. Têpîya o kî zê birayê xu yê pîlî, pîyê xo fetelneno ke dermanê çismonê dêyî bimiso. Pî sivte nêwazeno ke vazo, pêyê conî kî eke lazê xo de çare nêvêneno, qeso ke o ra avê birayê pîlî ra vato, dêy ra kî vano.
Na qesî ra dime, birayê wertî astorê xo ano zên keno, nîseno ro ci kuwno ra raye, hîrê rojî birayê xu yê pîlî ra dot sono. Uza ra wele cêno pêyser yêno. Eke yêno pî cira pers keno vano:
-To kotî ra arde?
O vano:
-Mi falan ca ra arde.
Pî vano:
-Too, mi cixara xo na verê çêvêrî de fîstêne ra ci, þîyêne uza ke cixara mi hona lete nêbîya.
Kuwno roza bîne, sire yêno lazê qizî, na ra kî lazo qiz êno pers keno, vano:
-Dermanê çismonê to çi ko mi ra vaze.
Pî, têpîya oncîya sivte nêvano hama eke lazê xo zof gineno ser o, deyî ra kî vano. O waxt kî laz pers keno vano:
-Ti ve senê astorî þîyêne uzawû.
Pî têpîya nêwazeno ke vazo. Çi esto ke laz linge erzeno ver, pênîye de cayê astorê xo cira vano. Vano:
-Astorê mi hawo falan ca de mixara der o, sêyîsê xo kî ver de vineto.
Lazo qiz naye ser o tekneno sono mixara. Sêyîs astorî dano ci, hama nîyadano ke gemê xo çîno. Sêyîsî ra hurênda gêmî pers keno. Sêyîs verê coy nêwazeno ke cira vazo, eke zof fetelneno, çerexneno, pênîye de vano. Vano ke:
-Gemê astorî balîsna bêrzînê pîyê to der o.
Na qesî ra dime mordemek pêyser êno çê. Pênîye de eke se keno, çi turî keno balîsna pîyê xo qîþ keno, gem cira vezeno. Waxto ke vezeno kî pî hesarê ci beno. Eke hesarê ci beno, cira vano:
-Hay wax hay, u yo ke to ra cayê gemê astorî va, o çismû ra kor bone.
Seke hen vano kî, sêyîs çismû ra beno kor.
Birawo qiz endî nêvindeno, nîseno ro astorê pîyê xo, cixara xo fîno ra ci û rameno. Cawo ke birawo pîl þîyo, hata uza sono, nîyadano ke rasti kî gilê cixara hona wele nêgureta. Cawo ke birayê wertî þîyo, hata uza sono nîyadano ke cixara hona lete nêbîya.
Eke eve o hal xêlê waxto bîn raye sono, cayê yêno or, astorî merge de ork keno, astor çereno xo keno mird, o ve xo kî nîseno ro oreþîno ra. Aye de nîyadano ke, uza nejdî de mergê esta, hawo perê têyrê tede bereqîno, sewle dano. Astorê xo ra pers keno vano:
-Ti se vana, ez na perî bicêrî, ya mecêrî?
Astor cuwav dano vano:
-Ti bijêrê kî poseman a, mecêrê kî poseman a. Se kena xo rê ti zonena.
Mordemek perî cêno.
Ora dime kuwna ro raye sono suke. Eke sono uza, pasayê a suke hesarê perî beno, cira vano ke:
-Ti gereke wayîrê na perî mi rê bîyarê.
Mordemek bêçare maneno, sono gineno ara astorê xo ro berbeno, astor pers keno, vano:
-Qey berbena?
Suyarî vano ke:
-Hal mezal nîya ro. Pasa mi ra weyîrê perî wazeno. Ma ez meberbî kam biberbone?
Astor cuwav dano, vano:
-Ma mi to ra nêvake ke ti bijêrê kî poseman a, mecêrê kî poseman a?
Na qese vano û o ra dime kî vano `De hala bê ma þîme'.
Mordemek nîseno ro astorê xo, kuwnê ra raye sonê. Eke tayê ca sonê astor vano ke:
-Ma some falan ca, uza têyr û turî estê. Ti veng ra xo fîye, hayleme ke, têyr û turî rawirzne. Na ra wayîrê na perî kî werte der o û bêlu yo. Hazir vinde, seke ame pêbize, ez xo ken binê to ra remen, to ben xelesnen.
Cawo ke astor vano sonê uza ke rasti kî her ca pirê têyr û turî yo. Çi turî sonê, suyarî keno hayleme û têyrû urzneno ra, pênîye de kî nîyadano ke wayîrê perî nawo yêno. Seke yêno lewe, mordemek qemetîno pira pêcêno, astor xo keno bine ra û remneno beno xelesneno. Dorxî sonê sarayîya Pasayî.
Çi esto ke eke se kenê, çi turî kenê têyr nêwaneno. Eke hen vindeno nêwaneno, nat û dot ra cira pers kenê vanê:
-Ti qêy nêwanena?
Vano:
-Wayîra mi esta. Sima gereke wayîra mi bîyarê. Hata ke sima ayê mîyarê, ez nêwanen.
Pasa xo ve xo fikir keno vano:
-Na têyr ve xo nîya honde rind o, hewl o, kam çi zoneno nika wayîra nêyî çi turî ya? Çiqas rind û rindek a?
Uza ra dime cêreno ra mordemekî ser vano ke:
-To têy ardo, ti gereke wayîra dêy kî bîyarêne.
Mordemek têpîya sono gineno ara astorê xo ro berbeno.
Astor oncîya pers keno, vano:
-Çuwawo, çiko, b berbena?
O ci rê mesele qesêy keno. Astor kî eke suyarîyê xo gos dano, rêyna vano:
-Ma mi to ra nêvake ke, ti ke per b bijêrê kî poseman a, mecêrê kî poseman a.
Devam keno vano:
-So Pasay ra vaze ke, eke wayîra têyrî wazeno va çewres deva sare birno, çewres suse reqî, çewres suse sarav hazir kero, ma yîne cême some.
Pasa çewres deva sare birneno, çewres suse reqî ve çewres suse sarav ra keno hazir, ê têdîne cênê kuwnê ra raye, sonê cayê verê derî. Verê derî de kî tekne û kurnêy estê.
Daye de astor veng fîno ra xo vano:
-Nîya de, na reqî ve saravî ra gostê devû ro sane. To ke yê sanayî piro, têyrî yênê, gost wenê benê serxoþî, o ra dime kî kuwnê ra têwerte, danê pêro, zuvinî qir kenê. ine ke hen kerd, wayîra têyrî bêna tever veng dana vana, "La wo çiko, sêbîyo? Sima b zuvinî qir kenê?". Ayê ke hen kerd, ti mevinde pê bize, ez xo ken binê to ra, to remnen an.
Endî ora têpîya astorî ke se vato, mordemek hen keno, rastî kî têyrî yênê, gost wenê benê serxos, danê pêro, zuvinî qir kenê. Çi turî ke hen kenê, wayîra têyrî yêna tever, veng dana, vana:
-La lawo o çuwa wo çiko? Sima çinay ser o zuvinî qir kenê.
A deqa de mordemek beno piro pê cêno, astor kî xo keno binê sekeêy ra, wayîra têyrî cênê sonê.
Eke benê saraye, Pasa nîyasekeano ke çênêkê sekea henêna ke, kelê asm û rozî bo, ti vana bêlkîya asm û roz a vêsena. Hama eke pasa se keno, çêneke nêversekeana ke o nêjsekeîyê ci bo. Pênîye sekee Pasa pers keno, vano:
-Pasa vano ti qêy nêversekeana ez nêjsekeîyê to bî, sevevê xo çiko, mi ra vaze?
A vana ke:
-Astora mi esta. Astora mi bîyarê ez ro cinîsîne, o ra sekeime hona to versekean lewê xo.
Vano:
-Ma kam b besekeno ano? Gereke kam bîyaro?
Çêneke cuwav sekeana, vana:
-A wo ke têyr arsekeo, ez arsekeûne, sekeêy rê se bîyo? Gereke o þêro bîyarone.
Pasa na qesî ra sekeime rêyna venga morsekeemekî sekeano, cira vano:
-Hal mesele nîya ro. Ti gereke þêrê astora naye ke kotîya, bivênê bîyarê.
Morsekeemek mecbur maneno, têpîya sono gineno ara astorî ro, te sekee berbeno.
Astor pers keno vano:
-Çiko, çuwawo qêy berbena?
Vano:
Hal-mezal nîya ro û ci rê mesele qesêy keno.
Astor kî rêyna vano:
-Ma mi to ra vake ke ti per bijêrê kî poseman a, mêcêrê kî poseman a. O ra sekeime qesê xo sekeevam keno vano, "A astore maya min a. Maya mi golê sekeer a. Roza ke uwe ra vêjîya ama kosê golî, ez arsekeûne, pîyê to a sekeeqasekee uza bîyo. Çi turî ke ez maya xo ra bîyûne, êy ez remnu bersekeune û rêyna kî era maya xo sekeest nêkewtune. Nika ez ve to ra pîya some verê golî. Ti verê golî sekee ronîse, ez kuwn gol, o ra sekeime rîyê asmenî sekee sekei tilpê hêwrî yênê ra, sekeîne sekee nîyasekee. Eke xo ra hewrê þîyayî zor kerseke, bizoneke mi zor sekeo maya xo, ez aye an. Nê, eke hewrê sipêyî zor da hewrê þîyayî, ti bizone ke a mi bena, ez endî pêyser nîn. Xo ra ke mi a arde, çi turî ke gol ra vêjîye vana ke, 'Suwarîyê serê mi ku yo va bêro ero mi nîsone'. Ti bê ero cinîse. Hama eke ti nîsta ro ci, a wazena ke to xo ser o berzo hewa, parçêy kero, aye de xo berze binê pîzî. A nara kî yêna ke to hard kero, te de vîndî kero, ti xo berze mîyanî ser. Hîrê rêyî ke hen kerd, o ra dime xo kena ra raste, endî tuwa ve to nêkena.
Na qesî ra dime kî teknenê sonê verê golî. Mordemek uza nîseno ro, astor kî kuwno uwe, te de beno vîndî sono. Eke werte ra tenê senikek waxt vêreno ra, nîyadano ke gol kuwno têw, pêl dano; asmên ra kî tilpê hewrê sîyayayî ve sipêyî ra danê pêro, wazenê ke zor zuvinî dêne. Pênîye de nîyadano ke tilpê hewrê sîyayî zor da ayê sipêyî û o ra dime kî astorî gol ra vêjîyay. Çi turî ke vêjînê kî maye pers kena, vana:
-Þuyarîyê serê mi kamecîyo va bêro.
O urzeno ra xo ser vano:
-Ez ûne.
Heto zu ra hen vano, heto bîn ra kî nêvindeno, nîseno ro ci. D nîseno ro ci, a wazena ke voro hewa ra berzo, o xo erzeno binê pîzî, wazena ke hard kero te de vîndî kero, o xo erzeno serê mîyanî, eke hîrê rêy hen kerd, kuwnê ra raye teknenê sonê Sarayîya Pasayî.
Çi turî ke benê uza, çêneke nara kî vana ke:
Pasa gereke ero asto ra mi nîso hîrê roz û hîrê sêwî bifetelîyo ke ez êy bijêrîne. Eke hen nêbo nêcen.
Pasa qewil keno û nîseno ro ci. Se ke nîseno ro ci, astore Pasay param parçe kena, erzena haza. Pasa mireno. Eke mireno kî çêneke endî mordemekî rê manena.
Na ra o ra avê kî d mordeme çêneke ve astore ra beno, çismê pîyê dêy benê wêþî. Rêyna ke pî o ra avê a çêneke ve mayîne ra dîyê, co ka bîyo kor.
O ra têpîya mordemek endî nîseno ro astorê xo, çêneke kî nano ro mayîna daye, benê rastî pîya sonê çê xo. Uza hot sew û hot rojî vêyvê xo keno, reseno mirodê xo.

---

sho cor