Shanikê kilmî  bi Kirmanckî

Kurmanckî

Welatê de pasayê beno. Na Pasa wayîrê hîrê lazû beno. Pasa rozê delal dano piro, hewar keno, vano:
-Na sûka (þahrîstanê) mina girsa delale rê sarayîyêda newîye lazim a.
Naye ser o sarê sûke beno top, têdest ra sarayîya newîye virazeno. Sarayîye ke bas bena, tayê mordemê nonegermê fizilî sonê lewê Pasayî vanê:
-Ya Pasa, na sarayîya to rê bilbilê lazim o. Sarayîya nîya delale rê bê bilbil mendene tomete wa.
Pasa naye ser o rêyna hewar keno, vano:
-Sarayîya mi rê gere bilbilê pêyda bone.
Sarê sûke tidarekê xo vîneno, kuwno ra ra û welaxû, gaz û gêrîsû ra fetelîno. Çi esto ke bilbilê nêvîneno, hen kor posema terkneno êno çê.
Naye ra têpîya hîremêna lazê Pasayî ênê pêser, wertê xo de qesêy kenê, vanê:
-Kesî besenêkerd pîyê ma rê bibilê bivêno bîyaro, gere ma ve xo bivênîme.
Eke hen qerar danê ci, terknenê sonê lewê pîyê xo. Tey qesêy kenê vanê:
-Bawo, ti Pasayê na welatî ya, name û hukmê to esto, ma gereke to rê bilbilê bivênîme bîyarîme.
Pasa dust de vêjîno, vano:
-Honde sarê sûke þî fetelîya besenêkerd bivêno, sima se besekenê? No kar karêde zor o. Bêrê ne dewa ra ravêrê, destê xo cira bioncêne.
Çi esto ke lazê Pasayî qewul nêkenê, vanê:
-Bawo merdene ra qederî, ma gere to rê bilbilê bîyarîme.
Tidarekê xo vînenê, nîsenê ro astoronê xo, kuwnê ra raye sonê. Zof sonê, tonkî (senik) sonê, e ke çiqas sonê Heq zoneno; pênîye de cayê rastê çetê raye ênê; nîyadanê ke raye bena hîrê leteyî. Fikirînê vanê:
-Zu raye ra þîyayêne, ma rê rind nîya. Ma her zu rayê ra þîme, beno ke talîyê ma gureyeno, rastê bilbilê ême.
Uza xatir wazenê û zuvinî ra cêbenê, her zu rayê ra sono.
Eke çiqasî sonê têpîya Heq zoneno, pênîye de birawo qiz rastê mordemêde kalî êno. Sono lewe, silam dano ci, lewe de nîseno ro, qesêy kenê. Pênîye de mordemeko kal cira pers keno, vano:
-Birayê mi ti nes a, senê kes a, nîya kata sona?
Lazek hal-mesele ci rê qesêy keno, vano:
-Ez seva sarayîya pîyê xo ero bilbilê cêren.
Kal cuwav dano vano:
-Birayê mi ez hurêndîya bilbilî zonen hama hêfê mi ve to êno. Ti besenêkena þêrê ê bilbilî bîyarê.
-Kalê mi, zovîna çare çîno, ez gere talîyê xo bicerevnî. Ti cayê bilbilî mi rê salix de, vano lazek.
Kal vano:
-Ha wo falan ca de koyê, ko de lonê, lone de hot odeyî estê. Virenîya na hot odû de dêvê vineto. Bilbil oda hotîne de qefes der o. Hîrê çênêyî estê, ê xizmetkarê ê bilbilî yê. Hama têsîrê dêvî ra, têyr û tur bîle nêzdîyê uzay nêbeno. Uza welatê dêv û Lewendûn o.
Lazek vano:
-Kalê mi Haq to ra rajî bo. Tu mi ra hurêndî vate, na ra têpîya endî Haqî ra ve xêre. Na qesî ra dima lew nano kokimî desta, beno ra rast sono. Zof sono senik sono, pênîye de birawonê xo ra rastê juyî beno. Birawo qiz, hurêndîya bilbilî ser o çîyo ke kokimî ra hesno, ci rê vano, na ra kî pîya kuwnê ra raye terknenê sonê, pênîye de rastê birayê xu yê bînî kî ênê.
Hîremêna birayî kuwnê ra raye, cawo ke mordemekê kalî ci rê salix do ê hetî ser sonê ke, bilbilî bîyarêne. Koyo ke kalî tarîf kerdo sivte ê koyî vînenê, o ra dima kî lone dos kenê. Çiturî ke sonê lone ser, birawo pîl vano ke þîrit berzê binê çengûnê mi, mi rover dê, ez þêrî zerê lone. Birayî qesê dêy pêcênê, þîrit erzenê binê çangû, lone de verdanê ro. Tenê ke sono beno alçax, zirçeno vano:
-Mevindê mi weoncê!
Birayî êy oncenê we anê cor, eke ard kî cira pers kenê, vanê:
-Bira se bî, ti qey honde zirça?
O dot ra cuwav dano, vano:
-Birayêne ez wertê kel û puxurî de vêsûne. Mi hen zona ke ez kewtûne wertê kila adirî.
Naye ser o birayê wertî vano:
-Mi roverdê ez son cêr.
Çi esto ke tenê ke sono, zirçîne ginena dêy ro, o kî vano:
-Mi weoncê!
Ey kî oncenê we anê.
Naye ra dime sire endî êno birayê qizî. Birawo qiz, birawonê xo ra vano:
-Birayêne, ez honde ke zirçû mi va "ax ez vêsû, sima mi roverdê. Kêy ke mi va "oox çiqasî serd o," aye de mevindê mi weoncêne.
Naye ser o þîrit erzenê binê çengûnê birayê xo roynenê lone de. Her ke lazek sono cêr, ti vana adir û kile vorena. Lazek boyna zirçeno vano:
-Ax ez vêsûne.
O her ke zirça, ê verdanê ro, eve o tore sono reseno binê lone.
Uza þîrit keno ra, gurzê xo onceno we, oda ve oda keno saye, teka hotîne de bilbilî ve hîrê çênû ra vîneno. Çênêyî se ke ey vînenê, hurêndîya xo ra tul benê vanê:
-Qe xof û tersê to çîno, ti çiturî ama zerê na lone?
Lazek cuwav dano, vano:
-Ez gere sima berîne.
Çênêy vanê:
-Ma îta mekûmê destê Dêvê Hot Canî me. Dêv naye de nêçîr (sayd) der o, hama waxt nêmendo ke bêrone. Nika ke ame to sare keno.
Lazek pers keno, vano:
-Keyî êno, kamecî het ra êno?
Çênêy raya Dêvî salixê ci danê, vanê:
-Zerê lone de, falan ca de raye esta, uza ra êno.
Lazek sono raya Dêvî ser o cayêde teng de vindeno. Xêlê ke maneno, nîyadano ke gurayîþê Dêvî êno. Zêde waxt ranêvêreno, Dêv dot ra vejîno. Çiturî ke dot ra êno, boya îsanî cêno, gineno piro ke zu amo lone, qîreno, vano:
-Wêyêê, boya îsanî êna, o kam o wadê xo bîyo temam, amo îta mekanê mi? Aye de lazek vano "Ya Xizir!" gurzê xo çerexneno, ede wertê sarê Dêvî de dano piro. Dêv levetîno ke lazekî bicêro hama besenêkeno, cayê xo teng beno. Lazek kî qe mezal cinêdano, gurzê xo pêsero pêsero, dano Dêvî ro Dêvî kîseno.
Naye ra têpîya kî sono lewê çênû, vano:
-Çimê sima ve roþtî bê, mi dêv kîst. Ez bilbilî ben, eke wazenê sima kî mi de bêrê.
Çêney nêvindenê hama eve esq û çêf kuwnê ra lazekî. Lazek venga birawûnê xo dano, birayî îne tek û tek oncenê we benê cor. O ra dime kî her bira çênekê erzeno pêyê xo, terknenê sonê. Tavî çêneka pîle birayê pîlî der a, awa wertîye birayê wertî der a, qize kî birayê qizî der a.
Tayê ca ke sonê, çêneka qize sona gosê birayê qizî vana:
-Ti birawo qiz a, ez texmîn ken ke birayê to to de qarînê. Nê beno ke rozê to rê xayînîyê bikerê. Heto zu ra nîya vana, heto bîn ra kî pistûnê xo ra di perûnê sipêyû vezena dana ci, vana:
-Ti ke rozê kewta tenge, nînû têra soyne (zuvinî ra soyne), o waxt di vosnî vêjînê, e ke to besekerd voz da ra mîyanê vosnê sipêyî ser, to vezeno ro silametîye. Xo ra ke to voz da ra mîyanê vosnê qerî ser, to hot qatî keno binê hardî. Naye kî xo vîrî ra meke, na vosnî têyna roza ênîye ênê.
Tayê ca ke ênê rastê quya uwe (awe) ênê. Uza benê pêyayî, hurdemêna birayê pîlî vanê ke:
-Ma kî têsanîme, astorê ma kî têsanê. Ti hem birawo qiz a, hem kî tecrubê to esto. To verdame ro, so binê quye, awe pir ke, to pêyser onceme we.
Birawo qiz vano:
-Ya, tawa (tuwa) nêbeno.
Lazekî þîrit ra girê danê, quye de verdanê ro sono bine. Uza qavê uwe keno pir, o ra dime kî veng dano, vano:
-Temam o, boncê we.
Eve o tore awe oncenê we, tayê eve xo simenê, tayê kî danê astorûnê xo. E ke karê xo qedenenê kî birayê xo quye de ca verdanê, kuwnê ra raye, terknenê sonê.
Çêneka qize berbena, vana:
-Sima Heqî ra nêtersenê, çiturî birayê xo binê quye de caverdanê?
Ê vanê:
-Ti qarsê karê ma mebe. Ti ke fekê xo mecêrê, vilê to dame piro.
Çêneke naye ser o vengê xo birnena, eve o tore terknenê sonê.
Birawo qiz, bêçare tayê waxt binê quye de vindeno. Roza ênîye ke amê bî ra su, perû cêvê xo ra vezeno, keno têra, nîyadano ke di vosnû vake "çirp" lewe de vêjîyayî. Vosnî ke uza tenê fetelînê, lazek xo keno hazir, çinga serê vosnê sipî dono, çi esto ke o vêreno ra, vosno sîya êno ra ver, beno hot qatî binê hardî, uza caverdano. Eke tenê maneno, lazek êno ra xo ser, urzeno ra nat-dot fetelîno, pênîye de nîyadano ke nêzdî de sûkê (Þahrîstanê) esta. Nêvindeno, terkneno sono a sûke. Sûke de xêlê fetelîno, çerexîno hama ca nêvîneno, kes ca cinêdano. Teselîya xo ke kuwna sono çê pîrêda kokime. Pîre de qesêy keno, vano:
-Pîrê hal-mezal nîya, birawonê mi mi re nîya nîya kerd. Ez bêcawû, ca bide mi îta lewê to de vinderîne (vindîne).
Pîre vana:
-Cayê mi çîno, ez besenêken to cakêrî.
Lazek pêleke ra tayê zernû vezeno dano Pîre, naye ser o Pîre lewê xo de ca dana ci, uza maneno.
Lazek ve Pîre ra a roze ra têpîya heroz sonê ko, barê kolîyû birnenê, cênê ênê. Rozê ke oncîya sonê ko, Pîre qefelîna, sare nana ro, tenê kuwna ra, lazek kî nêvindeno, kolîyû birneno. Pêyê conî nîyadano ke têyr û tur darê ser o bîyo top, qîre qîre û çîfte çîfta xu ya. Xeleþîno ra sono lewê dare, nîyadano ke morê pleþîyo ro dare, avor ro (piro) sono ke halên kuyone, lêyronê têyre buro. nêvindeno vano:
-Ya Xizir û torzênê xo bar keno dano morî ro, morî keno di letêy.
Aye ra dime oncîya êno, kolîyû birneno. Waxto ke karê xo bas keno kî, venga Pîre dano, aye hesar keno, siro ke kuwnê ra raye ke þêrê çê. Çi esto ke têyrê êna, virenîya Pîre lazekî de nîsena, raye ci nêdana. Lazek vano:
-Ya têyre, raya ma ra weda, ma xo rê þîme, ti ma ra çi wazena.
Aye de têyre êna ra zon, vana:
-Qulê Heqî, namê mi Zumrud û Anqa wa. Hot serî yo ez îta halên virazen. Waxto ke son fetelîn ke lêyronê xo rê werd pêydakerî, mor êno lêyîronê mi weno, sono. Ewro ez amûne ke mor binê dare de bêcan waregina wo. Mi lêyîrûnê xo ra pers kerd, înû mi ra vake ke:
-Falan qulê Heqî mor kîst, ma xelesnayîme. To mirodê mi kerdo, Heq kî ê to bikero. Mirodê to çik o, ti gere mi ra vazê.
Lazek vano:
-Ti nêþkîna mirodê mi bikerê. Weda ez raya xo ra þêrî.
Çi esto ke têy çare nêvîneno. Anqa vana:
-Ya ti mirodê xo mi ra vana, ya kî mi kîsena, hen vêrena ra.
Lazek ke têy çare nêvîneno, dest nano pira, cirê meselê xo qesêy keno; pênîye de kî vano ke:
-Mirodê mi u yo ke ez pêyser þêrîne hardê dewrêþî ser.
Têyre vana:
-Mi rê lîterê gost, lîterê kî uwe hazir ke.
Lazek tidarekê xo vîneno, lîterê gost ve lîterê uwe ra keno hazirî, Pîre ra xatir wazeno, sono lewê Zumrud û Anqa. Çiturî ke sono a vana:
-Ero wertê mîyanê mi nîse. Mi ke vake "waq" tenê gost fekê mi erze, mike vake "Wîq" na ra kî tenê uwe berze fekê mi. Na qese ra dime, lazek nîseno ro wertê mîyanî, têyre perena ra sona.
Anqa vana "waq" o gost erzeno fek, a vana "wîq" o uwe dano ci.
Siro ke kuwnê nêzdîyê hardî, lazek endî zof sa beno. O werte de Anqa vana "Waq" lazek nîyadano ke gost qedîyo, kardî erzeno ra qorê xo, tîke gost cira keno erzeno fêk. Anqa qayît kena ke tamê gostî zovî ro (zovî yo), nêwena erzena binê zonê xo. Eve çi hal û çi kulî, pênîye de vêjînê ro rîyê hardî.
Anqa lazekî nana ro vana:
-De endî to rê oxir bo.
Lazek vano:
-To rê kî oxir bo. Mevinde rast be so ke, ez kî þêrîne.
Anqa qayîl nêbena, vana:
-Nê sivte ti rast be so.
Lazek beno ra rast hama Anqa nîyadana ke lengeno. Aye de pers kena, vana:
-Ti qey lengena?
O vano:
-Tuwa çîno, xo ra hen lengen.
Anqa aye de gost binê zonê xo ra vezena dana ci, vana:
-No gostê qorê tu yo, bize pane bipîse. Na ra têpîya kî juyo ke to de zero pak alvojîye keno, eyî de dayîma eve rastîye qesêy bike.
Lazek gostê xo nano qorê xo ra, o ve Anqa ra rêyna zuvinî ra xatir wazenê, xo sanêno raye sono. Zof sono, senik sono, pênîye de sûka pîyê xo de vejîno. Tavî werte de xêlê waxt vêrdo ra, por û hêrdîsa xo bîya derge, nas nêbeno. Uza sûke de lewê hastayêde beno çirax gureyeno. Rozê xo xo de vano:
-Sarayîya pîyê mi kewta ra mi vîrî, xo rê þêrî rêyê têy nîyadîne. E ke na qese nîya vano, urzeno ra terkneno sono verê sarayîya pîyê xo ra vêreno ra, têy nîyadano. Çiturî ke vêreno ra, yek de veng kuwno ra bilbilî waneno.
Pasa kî se ke vengê bilbilî hesneno, eve sabîyayêne êno lewê bilbilî, çi esto ke zêde ranêvêreno, bilbil oncîya beno bêveng.
Pasa aye de xizmetkara bilbilî ra pers keno, vano:
-Se bî ke na bilbilî nîya wend? No, hot serî yo bêveng û bêvaz o, ewro qey wend? Ça wend, ça çapika bî bêveng?
A vana:
-Pasayê mi, siro ke bilbilî wend, mi nîyada ke mordemê na wo na ver ra vêreno ra. O mordemek ke þî kew ttolde, bilbilî kî vengê xo birna.
Pasa emir dano, vano sarê na sûke bîyarê, tek ve tek verê sarayîye ra ravîyarnêne. Naye ser o sarê sûke tek û tek anê vîyarnenê ra hama bilbil nêwaneno. Pasa pers keno, vano:
-Kes mend?
Vanê:
-Pasa, çiraxê falan mordemî mendo, se keme nîno.
Pasa emir dano vano:
-Þêrê vaze "emrê Pasay o" bîyarê. Eke ame, ame, nêamê kî sare pirodêne.
Naye ra dime çirax mecbur maneno, êno. Ze ke êno kuwno verê sarayîye, bîlbîl dest keno ci waneno. Pasa mêrikî dano ardene, cira pers keno vano:
-Birayê mi ti kam a, çiya wa, çik a? Na bilbil hot serî yo sarayîya mi de bêvengo, çiturî ke ti ama wend, no senê çîyo nîyanêno?
Mordemek keno ke înkar bikero, nîyadano ke qiza hîrê wawû hawa têy nîyadana, berbena. Endî damîþ nêbeno, hal û mezalê xo û birawone xo, cêr ra ve cor qesêy keno. Naye ser o Pasa virare fîno lazê xo ra.
-Hurdemêna lazonê xu yê bînû kî dimê astorû ra gîrê dano, eve o tore dano kîstene.
O ra têpîya kî çewres roze vêyvê lazê xo keno. Ê restê mirodê xo ma kî mendîme hurêndîya xo de.
==============
* Na sanike Mûnzûr Çemî hetê îmla gramerî ra kerda raste, seva çapkerdiþî amade kerda.

---

sho cor