Shanikê kilmî  bi Kirmanckî

Kurmanckî

Beno nêbeno, waxtê de welatêde Pîrê ve lacêde xo ra benê. Yê na hurdîmêne, tawayêde xo çînebeno, zaf feqîrênî oncenê. Lacê Pîre her tim urzeno ra, sono bir ra kolîya keno topî, beno çarþî de roþeno; di qurisî kuwnê re dest, xo rê sono pê çî-mî cêno.
Rocê têpîya hen keno, waxto ke êno çarþî, nîyadano ke tayê domanî hayê lêwê raye der ê, bocîyê (lêyîrê kutikî) dest der o, wazenê ke bikîsêne. Nêvindeno sono lêwe, ê di qurisanê xo dano înan, bocî cira cêno xelesneno, beno çê. Eke sono çê, maye dest de bocî vînena, vana ke:
-Towoo biko, biko! Ma wo bi xo vêþan îme. Ma werdo mendo o? To na bocî çira têy ardo?
Lac cuwav dano, vano:
Tawa nêbeno dayê. Risqê her çî Heq dano.
Werte ra ke tayê vêreno ra, lacê Pîre rêyena kolîya beno roþeno, têpîya di qurisî kuwnê re dest, sono çarþî ke xo rê çî-mî bijêrone. Na ra kî nîyadano ke domana hawa, çêlîkêde pisinge fîsta re xo dest, wazenê ke aye bikîsêne. Hama uca, ê di qurisanê xo dano dîna, têpîya a çêlîka pisinge kî xelesneno, terkneno sono çê.
Pîre ke aye vînena, êynî zê verî vana:
Towoo biko, biko! Ma ma wo eve xo vêþanîme. Ma werdo menda a ke ti þîya to a arda?
Lac kî têpîya vano?
Tawa nêbeno dayê. Riskê her çî Heq dano.
Waxtê ra dime, lacê Pîre eke rêyena sono kolîya beno roþeno, di qurisê ke kewtê re dest, îna cêno þono çarþî ke pê çî-mî bihêrîno, nîyadano ke domana ha wo çêlîkêde marî fîsto re xo dest, wazenê ke eyî bikîsêne.
Hama nêvindeno, terkneno sono, ê di qurisanê xo dano dîna, zê bocî û çêlîkê pisinge çêlîkê marî cira cêno, xo saneno raye terkneno sono ke, þêro çê. Eke tayê ca sonê, çêlîkê marî kuwno re zon, qesêy keno, vano ke:
-Ez lacê Sayê Maran a. Ez bîya vîndî, pîyê mi eskerê xo kerdo top rusno, ero mi cêrenê. Ti mi bere, dafikê viraze mi bike ci. To, ze ke hen kerd, di marê sîyayî ênê ke mi berê, ez van:
-Þima þêrê, ez ve nê mordemêkî ra pîya ême.
Ma ke þîme lêwe, pîyê mi zaf þa beno, pênîye de kî to ra perseno, vano:
-To lacê mi xelesno re. Vace! Çi wazena dan to.
Eke to ra hen pers kerd, ti kî vace ke:
-Ez çîyêde bîn nêwazena. Moreka binê zonê xo bide mi, bes a.
Eke a to nêdê, ti biheredîye pêy ser bê, ez kî kuwn re to dime, to teqîv kena. O waxt, o mecbur maneno venga to dano, to pêy ser çarneno re, moreke dano to.
Na qesêykerdena ra dime kuwnê re raye ke þonê, daye de lacê Pîre nîyadano ke raye pirê maran a. Cêreno re çêlîkê marî ser, vano:
-Raye tê de mar ê, gereke ez çito þêrîne?
Lêyîrê marî vano:
-Mi na wo sarê xo dardo we, ê mi vînenê. Meterse êndî qarþê to nêbenê. Payno cine so.
Na qesî ra dime kuwnê re raye, þonê lêwê Sayê Mara. Sayê Mara çito ke çêlîkê xo vîneno, zaf þa beno. O ra dime kî zeke verê coyî çêlîkî vato, perseno, vano:
-To lacê mi xelesno ra. Çi wazena, vace dana to.
Lacê Pîre vano:
-Ez warîyetê dînya nêwazena. Moreka binê zonê xo bide mi bes a.
Sayê Mara qewil nêkeno û moreke ci nêdano.
Naye ser o lacê Pîre heredîno, saneno raye ke þêro çê. Çito ke hen keno, lacê Sayê Mara kuwno re dêyîî dime, o kî þono. A deqa de cênîya Sayê Mara mêrdê xo ra vana ke:
- Mêrik! Ê ma xo ra tek zu lac ma ra esto. Moreke wasta wasta, tawa nêbeno, ci de va lacê ma pêy ser racêr o.
Eke cênîye na qese vana, Sayê Mara venga lacê Pîre dano, çarneno re, moreke dano ci. Eke dano ci kî keno temêy, vano:
-Ti na moreke bere. Eke to çi waxt wast, zon tira ke. Waxto ke to zon kerd tira kî di marê sîyayî vêjînê. Ê to ra pers kenê, vanê:
-Emrê to çi yo? Ti kena xirabe ya ke kena þên?
Ti ne hen vace, ne kî hen. Xo rê mal-milk, dewlemendênî biwaze.
Lacê Pîre eve o qêyde xatir wazeno, rêyena kuwno re raye, terkneno þono. Hona ke raye ra wo, moreke veceno zon keno tira. Çito ke hen keno, rasti kî di marê sîyayî vêjînê, vanê:
-Emrê to çik o? Ti kena xirabe, ya ke kena þên?
O vano:
-Ez ne ken þên ne kî ken xirabe. Eke ez þîya çe, wazen ke bivînîne ke non bîyo dêyî ra, êrjîyo pêser. Ê vanê:
-Ya, tawa nêbeno.
Lacê Pîre çito ke þono çê, nîyadano ke zê watena dêyî bîyo, genm çê de êrjîyo pêser, bîyo dêyî ra.
Hama nêvindeno, roca bîne venga maya xo dano, vano:
-Dayê!
A vana:
-Vace lacê mi.
Vano:
-So mi rê çêna Pasayî biwaze.
Pîre o waxt vana ke:
-To xo sas kerdo biko? Ma kamî me, çêna Pasayî kam a? Pasa qe çêna xo dano feqîronê zê ma?
Lac vano:
-Ti qarþê ci mebe, so biwaze.
Pîre ke lacê xo de çare nêvînena, urzena ra xo pîsena têra, teknena þona çê Pasayî. Eke þona uca kursîyê xwendîyon ser o nîsena ro. Zeke nîsena ro, Pasa vano ke:
-Pîra mi, ti sas nîsta ro. Bê naza, na het de ronîse.
Pîre cuwav dana, vana:
-Nê Paþayê mi, ez sas ronênîstûne. Ez amûne çêna to lacê xo rê wazen.
Paþa naye ser o vano ke:
-Mi di quyî dê virastene. Juye de sarêy, juye de kî cendegî estê pêser. Te de cayê di tenû mendo. Eke þima þertanê mi mêyarê hurêndî, zê îyê verina, ez sarê to û lacê to kî cira ken, þima erzen ê quya.
A vana:
-Þertanê xo vace Paþayê mi.
Paþa vano:
-Verê çêverê mi ra, hata verê çêverê to gereke bax-baxçe bo. Çewres mîya sure wazena, zu pirên** ra... Astor war û wart ra.. Þuyane, bilûre piro do hazar qêyde ra... Koskê to kî zê koskê mi bo. Eke þima na þertê mi ardî hurêndî, tawa nêbeno, çêna xo dan lacê to. Eke þima nêardî hurêndî kî, zeke mi va, sarê þima cira kena.
Pîre urzena ra teknena þona çê, þertanê Paþayî lacê xo ra vana.
Naye ser o lacê Pîre moreke veceno, zon keHno tira. Di marê sîyayî vêjînê, vanê:
-Vace! Ti kena xirabe, ya kena þên?
O vano:
-Ez ne ken xirabe, ne kî ken þên.
Ucay ra dime kî þertanê Paþayî ci rê qesêy keno, vano:
-Wastena mi a wa ke, þima nîna bîyarê hurêndî.
Ê vanê:
-Tawa nêbeno û benê vîndî þonê.
Roca bîne sodir Pîre ve lacî ra urzenê ra ke þertê ke Paþayî ci rê nê ro, tê de amê hurêndî, hal bîyê. A êndî o ra dime þonê lêwê Paþayî, Paþa çêna xo dano lacê Pîre, vêyve de zaf hewl kenê, lacê Pîre ve çêna Paþayî ra eve o qêyde ra zewejînê.
Na ra waxto ke kenê aspare çêna Paþayî, vana ke:
-Gereke carîya mi kî mi de bêro. Ez bê carîya xo nêþon. Naye ser o carîye fînê re ci, têy ruþnenê.
Eke werte ra tenê waxt vêreno ra, çêna Paþayî rocê moreke fîna re xo dest. Çito ke fîna re xo dest kî zon kena tira, têpîya di marî vêjînê. Pers kenê vanê:
Vace! Ti kena xirabe, ya kî kena þên?
A vana?
-Mi, carîya mi, kosk û çîyê mawo bîn berê wertê dengz Qere Dengiz de ronêne. Mêrdê mi ve maye ra kî hen rut-rupal, va astara ver ra werte de bimanêne.
Roca bîne sodir, Pîre ve lacê xo ra hesar benê ke çêna Paþayî ve carîya xo ra wertelix de çînê, her çîyê xo kî têpîya werte re darîyo we, bîyo vîndî þîyo. Hurdêna pîya hên bêçare manenê. Danê xo ro, berbenê, zîbenê, feqet tawawo ke dest re bê ro çîno. O ra dime kî þonê lêwê Paþayî, mesele ci rê qesêy kenê, vanê hal-mezal nîya ro, çêna to ve carîya xo ra bîyê vîndî.
Paþa vano:
-Mesulê çêna mi þima yê. Þima rê çewres roce musade. Na çewres roce de ya çêna mi vînenê, ya kî ez sarê þima dan piro.
Naye ser o kî Pîre ve lacê xo ra kuwnê tengêda girse, nêzanênê ke se bikerê. O sire de kutik ve pisinge ra nîyadanê ke halê wayîronê xo rind nîyo, wertê xo de qesêy kenê, vanê ke:
-Na wayîrê ma, ma rê êlîgênêda henêne kerde ke qe nêna hesav kerdene. Ey ma merdene ra xelesnayme ra. Ewro kî o ve xo kewto tenge, ma gereke ci rê yardim bikeme. Hala þîme bifetelîme, cayê bese nêkeme xeverê çîyê bihesnîme?
Hen vanê û urzenê ra kuwnê ra raye teknenê þonê. Xêlê fetelayîs ra dime, dewê de rastê di cênîyû ênê. Nîyadanê ke cênî hayê nanê werê. Teka juye aya bîne ra vana ke:
-Mesela nêna bîya mesela çêna Paþayî. Ayê çê xo û carîya xo guretê, bar kerdo þîya wertê dengiz Qere Dengizî de no ro.
Pisinge ve kutikî ra çitur na qese hesnenê, sanenê ci þonê dengiz Qere Dengiz. Tavî kutik azne zanêno, o sevev ra gore kî pisinge keno poþt, kuwnê dengiz þonê. þonê þonê, pênîye de kî xo resnenê koskê çêna Paþayî. Eke kuwnê zere, carîya îna vînena, xevere dana çêna Paþayî vana:
-Kutikê ma ve pisinga ma ra nayê amê.
Hama daye de kutik ve pisinge ra kî nîyadanê ke carîya çêna Paþayî cênîke nîya, camêrd o. Rêyena ke, o birakê çêna Paþayî o, feqet verê coy ra ve nika, xo zê cênîke do naskerdene.
Na ra heto bîn ra kî çêna Paþayî, þîyayêna kutik û pisinge ra sik kena. A ve birakê xo ra wertê xo de qesêy kenê, vanê:
-Nê amê hama beno ke xirabê ebe ma bikerê.
Ucay ser o kî danê pisinge û kutik ro, îna kenê tever.
Çi esto ke pisinge ve kutik ra koþk ra durî nêkuwnê. Wazenê ke sala çimê xo ra moreke gino, ayê bivînê. Tavî moreke bereqîna, kotî bena bibo kifþ bena.
Çêna Paþayî ve carîyê xo ra kî aye de moreke ser o qesêy kenê, vanê:
-Ma naye gereke rind wedarîme.
Pêyê co kî çêna Paþayî moreke kena pirnika xo, ebe o çêþît dana we.
Eke pesewe êna kuwnê ra, pisinge teknena þona lêwe, fetelnena ke moreke vezo hama dest ra nîno. Dimê xo kena ra derg, pê fetelnena, feqet oncîya bese nêkena. Naye ser o kuwna ra mera dime, mereyê pê cêna. Cira vana ke:
-Dimê to barîkek o. Hala dimê xo ra derg ke, sala ti moreke pirnika çêna Paþayî ra vezê. Eke to bese kerd, qariþê to nêben, to verdan ra.
Mere tenê fetelneno, pênîye de kî moreke veceno, dano pisinge. Naye ser o pisinge êy verdana ra, terkneno þono.
Pisinge ve kutik ra êndî nêvindenê, kuwnê ra raye, pêy ser cêrenê ra. Waxto ke kuwnê dengiz kî têpîya kutik pisinge keno piþtî ke bîyaro na ver. Eke tenê ênê raye lete kenê, kutik pisinge ra vano ke:
-Moreke bide mi, tenê kî va mi de vindero.
Pisinge qewil nêkena. Vana:
-Bira kutik, ti nefsetenik a. Nika ti moreke cêna, raye ra moseyê rastê to êno, ti wazena ke êy bijêrê burê, o waxt kî moreke fêkê to ra ginena waro, dengiz de bena vîndî þona.
Kutik israr keno, vano:
-Eke ti moreke medê mi, ez to erzen awe, têyna teknen þon.
Naye ser o pisinge mecbur manena, moreke dana kutikî. Werte ra ke tenê senikek vêreno ra, zeke pisinge vato, mosêy rast ênê. Çito ke rast ênê kî kutik laweno, xo avê erzeno ke cira juyî pê bicêro. Tavî daye de moreke fek ra perena, ginena awe ro. Ebe o hal aye kenê vîndî. Çi esto ke destonê xo kî bine ra cira nêþunê. Dengiz vîyarnenê ra, þonê hard. Uca vindenê. Wertê xo de qesêy kenê, vanê ke:
-Moreke bereqîna. Axir pênîye de masa ra zu nê zu, aye qilotneno ro. Ma naza vindîme, nîyadîme. Mordemê na dormî her roc þonê moseya pê cênê anê. Rocê nê rocê beno ke moseyo ke moreke qilotna ri, ma êy bivînîme.
Hen ebe o qêyde rocê, di rojî, hîrê rojî vindenê. Demê ra dime nîyadanê ke tayê masêyî hayê ardî, moreke kî cira zerê juy de bereqîna. Pisinge nêvindena, xo nana ro, bêveng teknena þona nêjdî, hama bena ê mosî ro û remena. Wayîrê masî ferq kenê, kenê hala-hula, nanê ro dime, çi esto ke pisinge ere dest nêkuwna, remena þona, cira kuwna durî. Êndî nêvindena, moreke zerê mosî ra vecena û ave kutik ra kuwnê ra raye þonê. A roca ke xo rasnenê çê kî, roca pêyêne bena. Roca bîne êndî Paþa Pîre ve lacî ra kîseno.
Lacê Pîre çi tur ke moreke cêno, zon keno tira. Têpîye di marê sîyayî vêjînê, pers kenê vanê:
-Emrê to çik o? Ti kena xirabe, ya kî kena þên?
O vano:
-Koskê mi, çîyê min o bîn va têpîya bêro hurêndîya xo. Paþa kî va meste sodir urzo ra, nîyado ke verê çêvêr de cil rakerdê, çêna dêyî ve birakê xo ra hayê kewtê tê virare, te de hewn der ê.
Rasti kî çito ke o vano, hen beno. Roca bîne sodir urzenê ra ke koskê dîna û çîyê dîna wo bîn na wo hurêndîya xo der o. Çêna Paþayî ve birakê xo ra kî hayê verê çêverê Paþayî de, têvirare de hewn der ê. Naye ser o Paþa sarê ê hurdimîne dano piro. Pîre ve lacê xo ra kî ebe rehetîye, hêyatê xo devam kenê.

*Na sanike mi rê, qeza Gimgim(Varto) ra dewa Gestemerde ra Besa Kîyayê Mamî qesyê kerde.
** Mîyê ke zu cisn ra yê û êynî sere de bîyê.

---

sho cor